เมื่อวันที่ 19 กันยายน 2565 นายวิรัตน์ ปราบทุกข์ ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง พร้อมด้วยคณะผู้บริหาร บุคลากรจากสวพส. เข้ารับ “รางวัลองค์กรต้นแบบด้านสิทธิมนุษยชน ประจำปี 2565 (Human Rights Awards 2022)” ระดับดีเด่น ประเภทส่วนราชการระดับกรมหรือเทียบเท่า จากกรมคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ กระทรวงยุติธรรม ในการที่สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน) หรือ สวพส. มีความโดดเด่นในการดำเนินงานตามภารกิจ โดยเคารพในหลักสิทธิมนุษยชนและเป็นแบบอย่างที่ดีให้กับองค์กรอื่นๆ ในการส่งเสริมสังคมแห่งการเคารพสิทธิมนุษยชนอย่างยั่งยืน
นายวิรัตน์ ปราบทุกข์ ผู้อำนวยการสถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง กล่าวว่า ในการเข้าร่วมโครงการองค์กรต้นแบบด้านสิทธิมนุษยชน ประจำปี 2565 สวพส. ได้นำเสนอการดำเนินงานพัฒนากระบวนการ “การสร้างสิทธิและการเข้าถึงการพัฒนาของชุมชนบนพื้นที่สูง ด้วยแผนที่รายแปลงของเกษตรกร อย่างมีส่วนร่วม” โดยมุ่งเน้นให้ “ชุมชนเป็นจุดศูนย์กลาง” ตามหลัก “เข้าใจ เข้าถึง พัฒนา” มีการใช้ฐานข้อมูล แผนที่ องค์ความรู้ ภูมิปัญญา และเทคโนโลยี ในการพัฒนาเชิงพื้นที่ให้ตรงตามบริบทภูมิสังคม สามารถแก้ไขปัญหาและความต้องการของชุมชน ได้อย่างถูกต้องเหมาะสมตามหลักวิชาการ ระเบียบ และกฎหมาย ภายใต้กระบวนการมีส่วนร่วมของชุมชนและหน่วยงานทุกขั้นตอน คือ
- จัดทำฐานข้อมูลชุมชน และแผนที่การใช้ประโยชน์ที่ดินในระดับครัวเรือนและระดับแปลง ให้เป็นข้อมูลดิจิทัลภาครัฐชุดเดียวกัน ทุกภาคส่วนให้การยอมรับและนำไปใช้ประโยชน์ร่วมกัน
- การกำหนดขอบเขตการใช้ประโยชน์ที่ดิน แบ่งแยกพื้นที่ป่า ที่ทำกิน และที่อยู่อาศัย ให้มีความชัดเจน สร้างการยอมรับด้านสิทธิการใช้ที่ดิน มีคณะกรรมการ และกำหนดกฎระเบียบในการบริหารจัดการพื้นที่
- การคิด วิเคราะห์ และวางแผนการพัฒนาชุมชน (Master Plan) ด้านเศรษฐกิจ สังคม สิ่งแวดล้อม และโครงสร้างพื้นฐาน โดยใช้แผนที่ดินรายแปลงของเกษตรกรเป็นเครื่องมือ
- ยกระดับสิทธิในการดำรงชีพและเข้าถึงการพัฒนาของชุมชน ให้เป็นไปตามกฎหมายกำหนด โดยการขออนุญาตใช้พื้นที่อย่างถูกต้องตามระเบียบและกฎหมาย จากกรมป่าไม้ และกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช
- ขับเคลื่อนการพัฒนาตามแผน สร้างสิทธิและความมั่นคงด้านที่อยู่อาศัยและทำกิน การพัฒนาอาชีพด้วยระบบที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม การสร้างความเข้มแข็งของสังคมและชุมชน การอนุรักษ์ฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานที่จำเป็นต่อการดำรงชีพ ภายใต้การบูรณาการกับทุกภาคส่วน